Program mentalny składa się z dwóch rodzajów instrukcji:
- Wrodzony: są osadzone w pewnych strukturach mózgu zaangażowanych w przetwarzanie informacji i są wspólne dla wszystkich ludzi.
- Nabyty: emanują ze sfery społecznej i zależą od kontekstu społeczno-ekonomiczno-kulturowego chwili oraz władzy, która je ustanawia. Oceniają, porządkują i klasyfikują informacje otrzymywane z otoczenia.
Zestaw tych instrukcji, jeśli są spójne, pozwala na spójny wynik uzyskany z przetwarzania postrzeganych przez nasz mózg informacji z otoczenia ( koherencja to mechanizm kojarzący informacje zawarte w bodźcach odbieranych przez nasze zmysły z tym, co jest już zapisane w innych ramach neuronowych istniejące). Program umysłowy „widzi” sekwencje w postrzeganych danych, które pokrywają się z tymi przechowywanymi w pamięci i powoli rozwija reguły, które je wiążą.
Mechanizm ten uniemożliwia zaakceptowanie wyników w celu wyjaśnienia zdarzenia, ograniczając je do tych, które są spójne, a ponadto unika napięcie psychiczne niezgodności poznawczych (dysonans poznawczy, samooszukiwanie się, mechanizm wypierania nieprzyjemnych i traumatycznych wspomnień, itp.).
Operatory poznawcze stanowią pierwszą linię porządkowania bodźców odbieranych z otoczenia, ale nie mają możliwości bardziej szczegółowego wyjaśnienia. Należy wziąć pod uwagę, że społeczeństwo ludzkie jest bardzo złożone pod wieloma względami i wymaga większej głębi i precyzji w wyjaśnianiu wydarzeń, które mają miejsce w naszym otoczeniu.
Aby rozwiązać tę sytuację, umysł potrzebuje konkretnych instrukcji bardziej zgodne z rzeczywistymi sytuacjami w danej chwili aby pomóc Ci uporządkować postrzegane informacje. Instrukcje te (kody normatywne, system wartości, wierzenia i tradycje historyczne, mody) emanują z organizmów społecznych i są zintegrowane w obszarach systemów poznawczych i emocjonalnych, w których postrzegana informacja o zdarzeniu jest przetwarzana w celu nadania mu znaczenia i oszacowanie.
Otrzymane instrukcje tworzą szeroki i bardzo różnorodny zbiór i nie są identyczne u wszystkich ludzi, ale mają wspólne zasady, na podstawie których są pielęgnowane. Zasady te służą jako odniesienie do interpretacji i oceny różnych scenariuszy, przez które przechodzi nasze codzienne życie, a wśród najistotniejszych są:
1. Zasada korzyści-szkody
Służy jako odniesienie do zakwalifikowania szerokiej gamy sytuacji jako korzystnych i akceptowalnych lub szkodliwych i nie do odrzucenia. Ta zasada skłania nas do: ocenić zagrożeniawszelkiego rodzaju ryzyka i szkody (wysiłek fizyczny, czas spędzony, dylematy moralne, koszty finansowe, rezygnacje osobiste, przestrzeganie norm i tradycji prawnych, możliwość konfliktów rodzinnych, zawodowych lub społecznych, itp.) i porównaj je z korzyściami która przynosi sytuację. Jednym z rozważań dotyczących tej zasady jest to, że ponieważ ludzie mają tendencję do życia w grupach, pozwala ona na rozróżnienie między „co jest dobre lub złe dla mnie” a „co jest dobre lub złe dla innych”.
2. Zasada względności
W oparciu o tę zasadę organizujemy, klasyfikujemy i cenimy elementy i zdarzenia w środowisku: duże, małe, dobre, złe, użyteczne, bezużyteczne; a także do ludzi, z którymi mamy do czynienia: sprytnych, dumnych, kryminalnych, mądrych itp. Aby to zrobić, strategia odnosić i porównywać niektóre elementy z innymi a niektóre zdarzenia z innymi w taki sposób, że element przyjmuje wartość w porównaniu z innym elementem, ponieważ żaden nie ma sam w sobie konkretnej wartości. Coś jest duże lub małe, wysokie lub niskie, słodkie lub słone, w zależności od tego, do czego jest porównywane. Podobnie nikt nie jest absolutnie inteligentny, bogaty, wysoki, uczciwy itp., ale raczej porównuje się go do typowego modelu dla każdej cechy (co nazywamy archetypem).
3. Zasada współzależności między systemem emocjonalnym i poznawczym
Oba systemy mają tendencję do współdziałania, chociaż czasami najpierw działa system emocjonalny, a czasami system poznawczy, w zależności od okoliczności. Kiedy emocja, która ze swej natury jest szybka i niejednoznaczna, staje się dominującą siłą „kwalifikującą”, uniemożliwia lub utrudnia to na początku przejście do rozumowania i refleksji (a tym samym do zdrowego rozsądku), pozostawiając je w drugim miejsce.
Jeśli rozsądek zainterweniuje później (kilka milisekund później), dba o to, aby spektakl promowany emocjami odbywał się w „rozsądnych” granicach i nie jest szkodliwe, analizując możliwe skutki i ich konsekwencje (projekcja czasowa działania). Ale czasami ta kontrola rozumu nie jest wystarczająco silna i poddaje się nakazom emocji. Problem może powstać, gdy oba systemy podają przeciwstawne kwalifikacje, to znaczy emocja, którą odczuwamy przed zdarzeniem, nie odpowiada rozumowaniu przeprowadzonemu w celu jego interpretacji. Konflikt między obiema opcjami może prowadzić, jeśli się utrzymuje, do zaburzeń psychicznych.
4. Zasada awaryjności
Nasze działania wpisują się w łańcuchy przyczynowe, które prowadzą do oczekiwanego rezultatu, ale może się zdarzyć, że z różnych przyczyn ten skutek nie nastąpi i nastąpi nieprzewidziany. Z tego powodu oczekiwania, że pewne zdarzenia będą miały miejsce, należy uznać za możliwości, które będą mniej lub bardziej prawdopodobne. Ta zasada prowadzi nas do ważnego pytania: rozróżnienia między możliwością zajścia zdarzenia a prawdopodobieństwem, że ono faktycznie nastąpi. Zdarzenie może być możliwe, ale mało prawdopodobne (na przykład strach sprawia, że widzimy zdarzenie bardzo prawdopodobne, które, choć możliwe, byłoby mało prawdopodobne).
5. Zasada powinowactwa
Życie ma tendencję do tworzenia grup (od prostych komórek do złożonych organizmów), a coś podobnego dzieje się w grupach ludzkich, samotność nie jest naturalna, bo przeżycie jest bardziej możliwe w grupach, a te kształtowane są na zasadzie powinowactwa (najczęstsze kryteria powinowactwa to: wygląd fizyczny, wierzenia, tradycje, pragnienia, hobby, zainteresowania, itp.). Pomimo różnic indywidualnych, potrzeba współistnienia prowadzi do tworzenia grup o podobnych poglądach w którym każda osoba w określony sposób (funkcja) przyczynia się do jej równowagi i przetrwania.
Na tej zasadzie działają dwa rodzaje sił „mentalnych”: atrakcja które zachęcają do nawiązywania relacji z innymi ludźmi i innymi, które mają tendencję do: odmowa z tego samego. Jeśli pierwsze dominuje nad drugim, związek będzie stabilny i owocny; ale jeśli to zrobią ci z odrzucenia lub obojętności, związek będzie miał tendencję do zanikania lub stawania się „toksyczny”.
Wreszcie fundamentalne pytanie dotyczące tych instrukcji, ponieważ są one tworzone przez grupy i podmioty społeczne, brzmi: wyznaczyć, kto decyduje, jakie są instrukcje, których należy przestrzegać w każdej sprawie lub sytuacji oraz granice, które muszą narzucać. Tworzone są zazwyczaj przez władze lokalne lub krajowe, grupę ekspertów, organizacje międzynarodowe itp. Twoim zadaniem będzie podjęcie decyzji, których referencji powinniśmy użyć do oceny i kwalifikacji codziennych zdarzeń, które nas dotyczą. Chodzi o zdefiniowanie, co jest dobre, a co złe, sprawiedliwe lub niesprawiedliwe, akceptowalne lub niedopuszczalne, dobre lub złe.
