მესამე თაობის თერაპიები

ჰეიზის (2004 ა, ბ) სიტყვებით, მესამე თაობის ქცევითი თერაპიები განისაზღვრა შემდეგნაირად:

<< ემპირიული მიდგომის საფუძველზე და სწავლის პრინციპებზე ორიენტირებული, კოგნიტური და ქცევითი თერაპიის მესამე ტალღა განსაკუთრებით მგრძნობიარეა კონტექსტისა და ფსიქოლოგიური ფენომენის ფუნქციები და არა მხოლოდ ფორმირება, რაც ხაზს უსვამს ცვლილებების სტრატეგიის გამოყენებას გამოცდილებასა და კონტექსტზე დაყრდნობით, ისევე როგორც სხვა უფრო პირდაპირ და დიდაქტიკურ სტრატეგიებზე. ეს მკურნალობა ცდილობს ფართო, მოქნილი და ეფექტური რეპერტუარების აგებას, ნაცვლად იმისა, რომ მიდრეკილება ჰქონდეს მკაფიოდ განსაზღვრული პრობლემების აღმოფხვრა, საკითხების გამოკვეთა, რომლებიც მნიშვნელოვანია როგორც კლინიცისტისთვის, ასევე კლიენტი მესამე ტალღა ახდენს კოგნიტური და ქცევითი თერაპიის წინა თაობების რეფორმირებას და სინთეზირებას და მათ კითხვებისკენ უბიძგებს, საკითხები და დომენები, რომლებიც ადრე და ძირითადად სხვა ტრადიციებით იყო მიმართული, იმის იმედით, რომ გააუმჯობესებს როგორც გაგებას, ისე შედეგები >>

თუ გაინტერესებთ, გააგრძელეთ ამ სტატიის PsicologíaOnline წაკითხვა მესამე თაობის თერაპიები.

მესამე თაობის ქცევითი თერაპიის ჩამოყალიბება დაიწყო გასული საუკუნის 80-იანი წლების ბოლოს და 90-იან წლებში სრულად განვითარდა სხვადასხვა კლინიკური სახელმძღვანელოებით. იქიდან ისინი შემუშავდა და გამოყენებული იქნა მრავალი ტიპის კლინიკური პრობლემების მიმართ და მათი ეფექტურობა დადასტურებულია კლინიკურ შემთხვევებში და ჯგუფურ კვლევებში. (ვალერო, 2010).

ისინი, ერთი მხრივ, წარმოიქმნება (1) ქცევის მოდიფიცირების უფრო ტრადიციული თერაპიის სირთულეებისგან, რომ შეძლონ ქცევის შეცვლა ცხოვრებაში. ყოველდღიურად ადამიანი, გაუთვალისწინებელი შემთხვევების პირდაპირი კონტროლის გარეშე და შეძლოს პრობლემების მოგვარება ინდივიდუალური კლინიკური სესიის შემდეგ მოზრდილები. და ასევე, (2) ადრე თავდაპირველად ყველაზე შემეცნებითი თემების გადაჭრის სირთულეები, აზრები, აკვიატებები, მოგონებები, ტრავმები და ა.შ., ქცევის მოდიფიკაციის ტექნიკით, რომელიც მათ ახსნაში მიეწოდებოდა ე.წ. აქ აზრები და მოგონებები იცვლება, როგორც ნებისმიერი სხვა ქცევა, ენის საფუძველზე, მაგრამ ინდივიდუალური გონების შესახებ საიდუმლოებისა და ღრმა თეორიების გარეშე. მეორეს მხრივ, (3) ასევე განიცდიდა განზოგადებისა და გრძელვადიანი შენარჩუნების პრობლემებს ტიპის მრავალ კლინიკურ პრობლემაში ქრონიკული, მკურნალობის ხანგრძლივი ისტორიით, და ეგზისტენციალური ან სასიცოცხლო პრობლემებით, ამ დრომდე ისინი მხოლოდ სხვა ტიპის დაავადებებს ეხებოდნენ ფსიქოლოგები.

მეორე საფუძველი ამ ახალი ფსიქოთერაპიისთვის ეს არის ქცევის ახალი პრინციპების ექსპერიმენტული გამოკვლევა, რომელიც მალევე იწყებს გამოყენებას ურთიერთობებსა და კლინიკურ თერაპიებზე. ამ შემთხვევაში, (1) კვლევა ეკვივალენტურობის ურთიერთობების შესახებ, რომელიც წარმოშობს ურთიერთობის ჩარჩოს თეორიას, რომელიც მიღება და ვალდებულების თერაპიის საფუძველი აზრთა და პასუხებს შორის ურთიერთობების ახსნაში სიტყვიერი (2) ასევე შეისწავლეთ ისეთი ქცევა, რომელიც რეგულირდება წესებით, ანუ ისეთებზე, რომლებიც სხვა ვერბალური სტიმულების კონტროლის ქვეშ იმყოფებიან მოცემულია სხვა ადამიანების ან თავად ინდივიდის მიერ და ამან შეიძლება შეცვალოს თუნდაც მათ მიერ შენარჩუნებული ქცევის პირდაპირი გაუთვალისწინებელი შემთხვევები. ეს აუცილებელია მოზრდილთათვის მითითებებისა და მითითებების მისაცემად. (3) მოზრდილებში ჩატარებული კვლევები ყოველდღიურ ცხოვრებაში პირდაპირი გაუთვალისწინებელი შემთხვევებისა და თერაპიულ ურთიერთობებში ფუნქციონალური ანალიზის შესახებ, რაც იწვევს პროგრამებს უფრო ფუნქციონალურია სესიის ფარგლებში და აქცენტი კეთდება ფუნქციონალურ ანალიზზე ინდივიდუალური კლინიკური პრობლემებით, ვიდრე კატეგორიზაცია დიაგნოსტიკური. (4) ვერბალური ქცევისა და კერძო მოვლენების ცნებათა გადასინჯვა, როგორც კიდევ ერთი ქცევა, იგივე პრინციპებითა და ფუნქციებით, როგორც ნებისმიერი სხვა მოტორული ქცევა; ინდივიდის აზრებს, მოგონებებსა და ემოციებს, როგორც ობიექტურ ქცევას, მოდიფიცირებისთვის და არა როგორც კოგნიტურ კონსტრუქციებს.

ამ ბაზებით, რომლებსაც ავტორები საკუთარ კლინიკურ გამოცდილებას უმატებენ, "წყვილის ურთიერთქმედების თერაპია" იაკობსონი (იაკობსონი, კრისტენსენი, პრინცი, კორდოვა და ელდრიჯი, 2000) და ლინეჰანის "დიალექტიკურ-ქცევითი თერაპია" (ლინეჰანი, 1993). კოლენბერგის "ფუნქციური ანალიზური ფსიქოთერაპია" -დან (კოლენბერგი და ცაი (1987)) და "მიღების და ვალდებულებების თერაპია" (ჰეიზი, სტროსალი და ვილსონი 1999 წ.) შემდეგ, მალევე. ვილსონი და ლუჩიანო, 2002). ამას დაემატება "ქცევითი აქტივაციის თერაპია" (Jacobson, 1989, Martell, Addis and Jacobson, 1991; ლეჟესი და სხვები; 2005). ამის შედეგად, ისინი სხვა უფრო კოგნიტურ-ქცევითი ხაზიდან გამომდინარეობდნენ, ვინაიდან ACT ზოგიერთ სტატიაშიც კი იწყება, რომელსაც ეწოდება "კოგნიტური მიღების ფსიქოთერაპია". ადგილი ახლა ცნობილ "გონებამახვილობას" (Segal, Williams, & Teasdale, 2002) და ასევე სხვა კოგნიტურ – რელაციური ფსიქოთერაპიები და კონსტრუქტივისტებიც კი, რომლებიც იყენებენ ისეთ კონცეფციებს, როგორიცაა "მიღება" და "გამოცდილების თავიდან აცილება" .

რომელსაც ეს მიმოხილვა, თუ რატომ ჩნდება ეს თერაპიები და რა არის მისი ძირითადი პრინციპები, მოსახერხებელი იქნება იმის მითითება, თუ რისგან შედგება ისინი უფრო დეტალურად; თუმცა მათი გასაგებად ასევე მოსახერხებელი იქნება თითოეული თერაპიის ყველაზე განმსაზღვრელი მახასიათებლების მითითება მათი დიფერენცირების მიზნით, თუმცა ჩვენ უფრო მეტ ყურადღებას გავამახვილებთ დაწვრილებით მესამე თაობის ორ თერაპიაში, რომლებსაც ყველაზე მეტი დიფუზია აქვთ: მიღების და ვალდებულებების თერაპია (ACT) და ფუნქციური ანალიზური ფსიქოთერაპია (FAP)

რადიკალურ ბიჰევიორიზმზე დაყრდნობით, მესამე თაობის ამ თერაპიებს აქვთ შემდეგი საერთო ნიშნები:

• ისინი აანალიზებენ ქცევას კონტექსტის გათვალისწინებით რომელშიც ეს ხდება, ვინაიდან ისინი იწყებენ იმის საფუძველს, რომ ქცევის დეტექსტუალიზებული და იზოლირებული ანალიზი არ გვაძლევს მისი ფუნქციონალური აღმოჩენის საშუალებას. მაგალითად, "სუპერმარკეტში საჭმლის საყიდლად წასვლა" და "სახლიდან სუპერმარკეტამდე გასეირნება", თუმცა ეს ორი ქცევაა მათ აქვთ იგივე მოტორული ქცევა, ისინი განსხვავდებიან თავიანთი ფუნქციონალური და კონტექსტის მიხედვით დღემდე
• ისინი არ შეისწავლიან ქცევას ისტორიულადმაგრამ როგორც უწყვეტი. ამ მიზეზით, ინდივიდის ისტორია და მისი განვითარების გარემო, ამ ქცევის ინტერპრეტაციის ფუნდამენტურ ასპექტებად ითვლება.
• არ ხდება განსხვავება დაკვირვებად და კერძო ქცევას შორის, ასევე გაანალიზებულია კერძო მოვლენები, როგორიცაა ინდივიდუალური ემოციები, გრძნობები და აზრები მისი ფუნქციონალური შუქის, აგრეთვე ქცევების, რომლებიც ფსიქოლოგიურ პრობლემებს წარმოადგენს კონსულტაცია.
• ისინი იწყებენ იმ საფუძვლიდან, რომ "ფსიქოლოგიურ პრობლემებს" სათავე აქვს სოციოვერბალურ კონტექსტში რომელშიც კონსულტანტი მუშაობს, რაც კარნახობს რა არის "ნორმალური" ან "არანორმალური". ამ სოციოვერბალურ კონტექსტში ასევე განიხილება აზრები, ემოციები და სხვა შინაგანი მოვლენები, ამიტომ ხალხისთვის ჩვეულებაა შეეცადეთ აკონტროლოთ თქვენი პრობლემური ქცევა ასეთი შინაგანი მოვლენების კონტროლით (მაგალითად, როდესაც ცდილობთ გააკონტროლოთ შფოთვა, რომ არ შეგეშინდეთ) რაღაც). როგორც ადრე ითქვა, ამ შინაგანი მოვლენების ანალიზი ხდება ისევე, როგორც დაკვირვებადი ქცევა, ვინაიდან ეს თერაპიები არ განიხილება ამ ფსიქოლოგიური პრობლემების მიზეზად.
• ისინი ყურადღებას ამახვილებენ ურთიერთქმედებაზე, რომელიც ხდება თერაპევტსა და მომხმარებელს შორის, თავად კონსულტაციის ფარგლებში, რომელიც ფართოვდება როგორც სოციალური ურთიერთობა და, შესაბამისად, სოციალურ-ვერბალური კონტექსტი. ორ მათგანს შორის ვერბალური და არავერბალური გაცვლის საშუალებით, თერაპევტი ცდილობს შეცვალოს ქცევის ფუნქციონალური ფუნქციები, რომლებიც წარმოადგენს ქცევის მოტივურ პრობლემებს.