ხელსაყრელი ინფორმაციის შენახვა არის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი შესაძლებლობა, რომელსაც ადამიანი ფლობს. ისტორიის მანძილზე რამდენიმე მკვლევარი დაინტერესებული იყო იმის გაგებით, თუ როგორ მუშაობს მეხსიერება. ამ თვალსაზრისით, ცნობილია, რომ ტვინი არის ერთ-ერთი სასიცოცხლო ორგანო, რომელიც უნდა იყოს წარმოდგენილი ჯანსაღი ცხოვრებისათვის. ამ მიზეზით, აუცილებელია ვიცოდეთ, რომ ცერებრალური ქერქის სხვადასხვა უბანში შენახულ მონაცემებს განსხვავებული ერთეული აქვს. მიუხედავად იმისა, რომ არსებობს სიტყვები, სცენები, გამოცდილება, ხმები და მოგონებები, რომელთა მოტანა შესაძლებელია ცნობიერება ნებაყოფლობით, არის გამოვლინებები, რომლებიც არ არის დამოკიდებული ა პირი. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, მეხსიერების ერთი ტიპი მოითხოვს კონკრეტულ ძალისხმევას ინფორმაციის აღდგენისთვის, ხოლო მეორეს აქვს უნებლიეობის თავისებურება.
ამ ფსიქოლოგია-ონლაინ სტატიაში ჩვენ მოგაწვდით ინფორმაციას ამის შესახებ განსხვავება იმპლიციტურ და გამოკვეთილ მეხსიერებას შორის.
იმპლიციტური მეხსიერება შედგება წინა გამოცდილებიდან ინფორმაციის აღდგენის უნარისგან, რომელიც კეთდება უნებურად. ამ მიზეზით, კონკრეტული სიტუაციის გასაცნობად პიროვნების მხრიდან განსაკუთრებული ძალისხმევა არ არის საჭირო. შემდეგი, ჩვენ ვნახავთ მთავარ მახასიათებლებს:
- არავერბალური: იმპლიციტური მეხსიერება არ არის დაკავშირებული სიტყვების დამუშავებასთან. ამის გათვალისწინებით, საუბარია უნარებისა და ქცევის შაბლონების შეძენაზე.
- უნებლიე სწავლა: წინა პუნქტიდან გამომდინარე, ადამიანებს, რომლებიც სწავლობენ უნარს, არ სჭირდებათ დიდი რაოდენობის ენერგიის დეპონირება ხელსაყრელი შედეგების მისაღებად.
- ადაპტაციური ძალა: სხვადასხვა გარემოში გადარჩენასთან დაკავშირებული ქცევების განხორციელების საჭიროების შედეგად, იმპლიციტური მეხსიერება საშუალებას აძლევს ადამიანს მოერგოს იმ გარემოს, რომელშიც იმყოფება.
იმპლიციტური მეხსიერების სახეები
თავის მხრივ, ცენტრალური ნერვული სისტემის ამ მდგომარეობას აქვს გარკვეული თავისებურებები, რომლებიც განსაზღვრავს მას. შემდეგ სტრიქონებში ნახავთ იმპლიციტური მეხსიერების ძირითად ტიპებს:
- პროცედურული მეხსიერება: პასუხისმგებელია მოტორული მოქმედებებისა და ქცევების სწავლაზე. ფაქტობრივად, ის საშუალებას აძლევს ადამიანს დაიმახსოვროს, თუ როგორ უნდა განახორციელოს საავტომობილო უნარი. მაგალითებად შეიძლება მოყვანილი იყოს წერა, მანქანის მართვა და გიტარაზე დაკვრა.
- პრაიმინგი: შედგება გამოვლენილი სტიმულის შემდგომი რეაქციის მოპოვებისგან. თავის მხრივ, კავშირი შეიძლება გაკეთდეს სურათებსა და/ან სიტყვებს შორის. მაგალითად, ადამიანს შეუძლია შეავსოს წინადადება, მიუხედავად იმისა, რომ მას აკლია ასოები ან სიტყვები, რადგან მათ გონებრივ სქემებს აქვთ ვიზუალური სტიმულის შესაბამისი ინფორმაცია.
- კლასიკური კონდიცირება: ითვალისწინებს კონკრეტულ პასუხს კონკრეტულ სტიმულზე. მაგალითად, პავლოვის გამოკვლევებმა ძაღლის რეაქციაზე საკვებზე ნერწყვის გამოყოფის ეფექტი მოახდინა.
შემდეგ სტატიაში ნახავთ ინფორმაციას სხვადასხვას შესახებ ადამიანის მეხსიერების სახეები.
აშკარა მეხსიერება წარმოდგენილია მონაცემების შეძენით, რომელიც ნებაყოფლობით ხორციელდება. ამ თვალსაზრისით, საჭირო ხდება ადამიანმა დაუთმოს დრო და ძალისხმევა იმ ინფორმაციის შეგროვების მისაღწევად, რომელიც ინახება მეხსიერებაში. აქ ჩვენ განვსაზღვრავთ ექსპლიციტური მეხსიერების მახასიათებლებს:
- იცის: მოვლენების, მოქმედებების და აზრების დამახსოვრება მოითხოვს პერსონალურ გადაწყვეტილებას მოძიებული მონაცემების მისაღებად.
- კონტექსტის გავლენა: დროისა და სივრცის მოქმედება გადამწყვეტია იმისთვის, რომ მონაცემთა შეგროვება ეფექტურად განხორციელდეს.
- ყურადღება ამისთვის: ხშირად, ყურადღების დიაპაზონი უნდა იყოს გააქტიურებული, რომ მიაღწიოთ სასურველ მითითებებს.
ექსპლიციტური მეხსიერების სახეები
მეორეს მხრივ, მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ არსებობს ორი სახის გამოკვეთილი მეხსიერება:
- ეპიზოდური მეხსიერება: ეპიზოდური მეხსიერება მდგომარეობს ბიოგრაფიული მონაცემების შენახვაში, რომელიც ხდება კონკრეტულ კონტექსტში. ამის მაგალითი შეიძლება იყოს რამდენიმე დღის წინ მომხდარი შვებულების ან კამათის მოგონება.
- სემანტიკური მეხსიერება: ითვალისწინებს ცნებებისა და ისტორიული ფაქტების ცოდნას, რომელიც არ არის დაკავშირებული კონკრეტულ დროსა და სივრცესთან. ამ ტიპის მეხსიერების მაგალითებია ევროკავშირის შემადგენელი ქვეყნების ათვისება ან იმის ცოდნა, თუ როგორ მუშაობს კონდიციონერი.
დაბოლოს, მნიშვნელოვანია განვასხვავოთ გარკვეული განსხვავებები აშკარა და იმპლიციტურ მეხსიერებას შორის:
- ცნობიერების დონე: მიუხედავად იმისა, რომ ექსპლიციტურ მეხსიერებაში მნიშვნელოვანია ნებაყოფლობითი ძალისხმევა, იმპლიციტური მეხსიერება არაცნობიერი მონაცემების შეგროვების საშუალებას იძლევა.
- დავიწყების შესაძლებლობა: ერთის მხრივ, აშკარა მეხსიერება უფრო ასოცირდება არყოფნასთან, თუ არ არის შენახული მონაცემების მუდმივი მეხსიერება. მეორე მხრივ, იმპლიციტური მეხსიერება არ საჭიროებს მოქმედებებს დავიწყების თავიდან ასაცილებლად.
- მუდმივობა არაცნობიერში: აშკარა მეხსიერებაზე უნდა დამუშავდეს, რომ ინფორმაცია დარჩეს. თუმცა, ეს არ არის არსებითი იმპლიციტური მეხსიერებისთვის.
- კონტექსტუალიზაცია: ექსპლიციტური მეხსიერება საჭიროებს მარეგულირებელ ჩარჩოს სწორად ფუნქციონირებისთვის, მაგრამ იმპლიციტური მეხსიერების განვითარება შესაძლებელია მის გარეშე.
- განთავსება: ექსპლიციტურ მეხსიერებას შეუძლია მოიფიქროს ახალი ინფორმაცია, რომელიც შეესაბამება წინა სქემებს ცოდნა, ხოლო იმპლიციტურ მეხსიერებას არ სჭირდება წინასწარი ჩარჩო მონაცემების შესანარჩუნებლად რომანი.
- მონაცემთა შეძენის ასაკი: გამოკვეთილ მეხსიერებას შეიძლება დასჭირდეს გარკვეული IQ დახვეწილი ინფორმაციის გასაგებად, ამიტომ, უმეტეს შემთხვევაში, ასაკი შეიძლება იყოს განმსაზღვრელი ფაქტორი. პირიქით, იმპლიციტური მეხსიერება საშუალებას აძლევს ადამიანს ისწავლოს ნებისმიერ ასაკში.
მეორეს მხრივ, ამ სტატიაში ჩვენ განვმარტავთ განსხვავება ეპიზოდურ და სემანტიკურ მეხსიერებას შორის.
ეს სტატია არის მხოლოდ ინფორმაციული, Psychology-Online-ში ჩვენ არ გვაქვს უფლება, დავსვათ დიაგნოზი ან გირჩიოთ მკურნალობა. გეპატიჟებით მიმართოთ ფსიქოლოგს თქვენი კონკრეტული შემთხვევის სამკურნალოდ.
